آناناس از دیرباز در طب سنتی مورد استفاده قرار گرفته و یکی از مهم‌ترین ترکیبات درمانی آن، بروملئین، همچنان در فرآورده‌های گیاهی و دارویی مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. بروملین فراتر از یک کمک‌هضم یا داروی سنتی ساده است وبه سبب خواص بیوشیمیایی و فارماکولوژیک ارزش درمانی بالقوه ای دارد. در واقع بروملئین یک ترکیب پیچیده از آنزیم‌های پروتئولیتیک است که عمدتاً از میوه و ساقه گیاه آناناس استخراج می‌شود. هرچند مکانیسم مولکولی دقیق عملکرد بروملین به‌طور کامل مشخص نشده است، اما سابقه طولانی مصرف ایمن و عوارض جانبی ناچیز آن باعث شده است تا به‌عنوان یک عامل گیاهی درمانی (فیتوتراپیک) مورد پذیرش گسترده قرار گیرد. بروملین به‌واسطه مجموعه‌ای از خواص زیست‌فعال و دارویی، شهرت یافته است. ماده فعال اصلی در بروملئین خام، یک پروتئاز مبتنی بر گلیکوپروتئین است که همراه با ترکیباتی مانند مواد معدنی، رنگدانه‌ها، اسیدهای آلی و حلال‌های آلی در آناناس حضور دارد. تاکنون دست‌کم هشت ترکیب فعال پروتئولیتیکی از بروملین جدا شده‌اند و پروتئینازها که حدود ۲٪ از کل پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهند، به‌عنوان مهم‌ترین بخش بیواکتیو (فعال از نظرزیستی) شناخته می‌شوند. بروملئین دامنه وسیعی از اثرات درمانی را پوشش می‌دهد؛ این ترکیب علاوه بر خواص ضدالتهابی، ضدترومبوز، ضدادم و فیبرینولیتیک ( حل کننده لخته) به‌عنوان یک تنظیم‌کننده سیستم ایمنی (ایمونومدولاتور) عمل می‌کند و می‌تواند در شرایط عادی و پاتولوژیک، پاسخ‌های ایمنی بدن را تعدیل کند. در ادامه به بررسی خواص ضدسرطانی و ضد التهابی بروملئین می پردازیم؛ شواهد موجود نشان می‌دهند که بروملئین می‌تواند از طریق مهار مستقیم سلول‌های سرطانی و تنظیم مسیرهای مرتبط با پیشرفت تومور، نقش مؤثری در درمان سرطان ایفا کند. سرطان زمانی آغاز می‌شود که مکانیسم‌های طبیعی کنترل رشد سلولی مختل شده و سلول‌ها بدون توقف تقسیم می‌شوند. بروملئین می‌تواند با مهار فاکتورهای کلیدی مانند فاکتور هسته‌ای NF-κB و توقف چرخه سلولی در مرحله G2/M، مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها (آپوپتوز) را در سلول‌های سرطانی القا کند. این فرآیند از طریق مسیر درونی آپوپتوز و با افزایش بیان پروتئین های افزاینده آپوپتوز و کاهش سطح پروتئین ضدآپوپتوز انجام می‌شود. در ادامه، پرونئین دیگری به نام سیتوکروم C آزاد شده و موجب فعال‌سازی آنزیم هایی با نام کاسپازها و تخریب سلول‌های سرطانی می‌گردد. همچنین بروملئین با مهار مسیرهای سیگنال‌ دهی خاص، از بقای سلولی جلوگیری کرده و مرگ سلول های سرطانی را تسهیل می‌کند. علاوه بر القای مرگ سلولی، بروملئین فرآیندهای حیاتی دیگری برای پیشرفت تومور مانند رگ‌زایی (ایجاد رگ‌های خونی جدید) و متاستاز (گسترش سرطان به سایر بافت‌ها) را نیز مختل می‌کند. این ترکیب با مهار عوامل مهمی مانند فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF)، آنزیم COX-2 و MMP-9، از گسترش سرطان جلوگیری می‌کند. مهار پروتئین‌های سیگنال‌دهنده‌ای مانند NF-κB و AP-1 باعث کاهش چسبندگی، مهاجرت و تهاجم سلول‌های سرطانی می‌شود. همچنین بروملئین با تأثیر بر فعالیت پلاکت‌ها و جلوگیری از تجمع آن‌ها در اطراف سلول‌های سرطانی، مانع از فرار تومورها از سیستم ایمنی می‌شود. شایان ذکر است که با وجود انجام مطالعات فراوان در مورد بروملئین، بررسی‌های جامعی که فعالیت کامل ضدسرطانی آن را مستند کنند، هنوز ادامه دارند. تمرکز مقاله حاضر بر شواهد مربوط به اثرات ضدسرطانی بروملئین است که شامل مهار مستقیم سلول‌های سرطانی، به‌همراه بررسی فعالیت ضدالتهابی و نقش بروملین در تعدیل عملکرد سیستم ایمنی می‌باشد. بروملئین موجود در مکمل های آناناس می‌تواند تکثیر سلول‌های سرطانی را مهار کند، مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها (آپوپتوز) را القا نماید و متاستاز را کاهش دهد. همچنین با کاهش التهاب در محیط توموری، از رشد و گسترش سرطان جلوگیری می‌کند. نقش ضدالتهابی بروملئین نیز در کنترل سرطان بسیار حائز اهمیت است. التهاب مزمن یکی از عوامل اصلی در دگرگونی سلولی، تکثیر و متاستاز تومورهاست. یکی از مسیرهای کلیدی در التهاب مرتبط با سرطان، مسیر COX-2/PGE-2 است. COX-2 آنزیمی است که اسید آراشیدونیک را به پروستاگلاندین E2 (PGE-2) تبدیل می‌کند؛ ترکیبی که نه‌تنها التهاب بلکه سرکوب ایمنی و رشد تومور را نیز تقویت می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که بروملین می‌تواند بیان COX-2 و PGE-2 را در سلول‌های ایمنی و توموری کاهش دهد. از اثرات ضدالتهابی دیگر عصاره آناناس، کاهش تولید ترومبوکسان‌ها می باشد که این امر بر دیگر مسیرهای التهابی و لخته شدن خون نیز تأثیر می‌گذارد. عصاره بروملئین موجود در آناناس یک تعدیل‌کننده خوب برای سیستم ایمنی محسوب می‌شود. بروملئین با تنظیم تولید سایتوکاین‌های نظیر IL-1β، IL-6، TNF-α و IFN-γ (پروتئین های التهابی)، ماکروفاژها و سلول‌های ایمنی، پاسخ ایمنی بدن را در شرایط فیزیولوژیک تقویت کرده و در شرایط پاتولوژیک از بیش‌فعالی آن جلوگیری می‌کند. این اثر دوگانه، بروملئین را به ترکیبی خاص در تنظیم التهاب تبدیل می‌کند. در مدل‌های بیماری التهابی روده، بروملئین سطح IFN-γ و TNF-α را کاهش داده و با تخریب گیرنده‌های محصولات نهایی گلیکاسیون (RAGE)، آسیب سلولی ناشی از التهاب را کاهش داده است. بعلاوه بروملئین آنزیم مبدل آنژیوتانسین را هیدرولیز کرده و سطح کینینوژن و برادی‌کینین را کاهش می‌دهد. آزادسازی این دو ماده در بدن باعث اتساع عروق، کاهش فشار خون، افزایش نشت مایعات از عروق و ادم در موضعی می شود. از دیگر مزایای بروملئین، کاهش بیان نشانگر CD44 در سلول‌های سرطانی و ایمنی است؛ مولکولی که در رشد تومور، چسبندگی و متاستاز نقش دارد. همچنین، بروملئین در بیماران مبتلا به بیماری‌هایی مانند فیبروز استخوانی و آرتریت روماتوئید، توانسته است بیان TGF-β، یکی از عوامل کلیدی التهاب را تعدیل کند. افزون بر این، فعال‌سازی سلول‌های کشنده طبیعی (NK)، افزایش تولید GM-CSF، IL-2، IL-6 و کاهش فعالیت سلول‌های T-helper از دیگر عملکردهای ایمنی‌بر بروملئین است. با تأثیرگذاری همزمان بر مسیرهای التهابی، تنظیم سیستم ایمنی، مهار متاستاز و القای مرگ سلولی در تومورها، بروملئین به‌عنوان یک ترکیب طبیعی با پتانسیل بالا در پیشگیری و درمان سرطان مطرح است. خواص چندجانبه این ماده، آن را به گزینه‌ای جذاب برای درمان‌های مکمل یا حتی جایگزین در آینده بدل کرده است.